BRZEŹNICA
Na terenie ziemi wadowickiej podwaliny pod biblioteki publiczne na wsi położyło w XIX w. Towarzystwo Szkół Ludowych, które otwierało czytelnie ludowe. Pierwsze biblioteki powstawały przeważnie tam, gdzie były kościoły, bo księża wspierali zakładanie: szkół, czytelni ludowych, kółek rolniczych, kas oszczędnościowo-pożyczkowych. W Brzeźnicy w 1912 r. założono organizację „Strzelec”, która oprócz urządzania zawodów strzeleckich organizowała wykłady  i rozbudzała życie kulturalne. W siedzibie organizacji znalazła swoje miejsce Biblioteka Towarzystwa Szkoły Ludowej. Po pierwszej wojnie światowej powołano w Brzeźnicy Towarzystwo Domu Ludowego im. Marszałka Piłsudskiego, które zajęło się działalnością kulturalno-oświatową całej okolicy. Statut z 1929 r. wśród wielu celów wymienia rozpowszechnianie pism i wydawnictw polskich.

Po drugiej wojnie światowej podstawą do organizacji bibliotek publicznych był Dekret z 17 kwietnia 1946 r. o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi[1]. W Brzeźnicy Gminna Biblioteka Publiczna powstała w 1946 r. na mocy uchwały Gminnej Rady Narodowej. Kierownikiem został Andrzej Sikora – urzędnik gminny. Funkcje tę pełnił  do 1952 r. Siedziba biblioteki znalazła się w prywatnym domu, a pierwsze zainwentaryzowane książki pochodziły od mieszkańców. W myśl Dekretu (art. 4 pkt 7-8) został powołany gminny komitet biblioteczny. Jego zadanie polegało na opiekowaniu się bibliotekami działającymi na terenie gminy i w ten sposób „zaspakajanie potrzeb czytelniczych w zakresie słowa drukowanego”. Centrala biblioteki powiatowej w Wadowicach dostarczała do bibliotek gminnych opracowane nowe książki, wypożyczała komplety materiałów bibliotecznych oraz organizowała comiesięczne szkolenia dla personelu. Nad całokształtem funkcjonowania powiatowej sieci bibliotecznej nadzór sprawowało Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Na dzień 16 stycznia 1949 r. przypadła wielka akcja uruchomienia 1600 bibliotek publicznych w całym kraju[2]. W powiecie wadowickim działało już wtedy 58 placówek na 130 planowanych. Z czasem biblioteki zaczęto włączać w aparat ideologiczny państwa. Księgozbiory poddawano lustracji prowadzonej przez Komisję Kontroli Społecznej, działającą przy Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Krakowie. Selekcje księgozbioru miały na celu wyeliminowanie pozycji „o treściach wrogich ustrojowi demokracji ludowej”. W kronice bibliotecznej czytamy, że „gmina Brzeźnica z dniem 1 grudnia 1950 r. uruchomiła punkt biblioteczny w gromadzie Nowe Dwory oraz czytelnie ludowe w Lgocie, Marcyporębie, Jaśkowicach i Paszkówce – celem udostępniania większej ilości książek na wsi”[3].

Rozwój gminnej sieci bibliotecznej i zakładanie bibliotek gromadzkich.

W 1954 r. na wskutek reformy administracyjnej kraju w miejsce gmin stworzono gromady. Dotychczasową liczbę 2997 jednostek administracyjnych zwiększono do 8790 gromad[4]. Masowo zaczęto zakładać biblioteki gromadzkie.  W 1951 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy miała 16 punktów bibliotecznych: Bachorowice, Bęczyn, Brzezinka, Chrząstowice, Jaśkowice, Kopytówka, Kossowa, Lgota, Marcyporęba, Nowe Dwory, Paszkówka, Sosnowice, Tłuczań, Wyźrał oraz dwa w przysiółkach Brzeźnicy [5]. Po reformie w planach pracy z 1955 r. wymieniane są cztery biblioteki gromadzkie w: Brzeźnicy, Marcyporębie, Paszkówce, Tłuczani, którym przyporządkowano w zależności od lokalizacji sąsiednie punkty biblioteczne[6].  Z czasem punkty o małej frekwencji czytelniczej zostały zlikwidowane, a inne cieszące się większym zainteresowaniem przekształcono w filie. Tak powstała w 1967 r. filia w Sosnowicach, a w 1971 r. w Łączanach. W ujęciu historycznym dłużej funkcję kierownika Gminnej Biblioteki Publicznej w Brzeźnicy kolejno pełniły: Felicja Pilch w latach 1951-1973, Elżbieta Ciepły w latach 1973-1983.

W 1990 r. w myśl nowych przepisów, w tym ustawy o samorządzie terytorialnym biblioteka gminna wraz z filiami stała się samorządową instytucją kultury gminy Brzeźnica. Od 1995 r. funkcjonowała w nowo oddanym do użytku Domu Kultury w Brzeźnicy, dzieląc sąsiedztwo z innymi instytucjami. W 2004 r. uruchomiono czytelnię internetową w Gminnej Bibliotece Publicznej w Brzeźnicy, a później 2007 r. we wszystkich jej filiach. Od 2006 r. uległy poprawie warunki lokalowe w Brzeźnicy, dzięki rozbudowaniu  pomieszczenia bibliotecznego o  czytelnię. Korzystając z szans w 2009 r. GBP w Brzeźnicy brała udział w  ogólnopolskim Programie Rozwoju Bibliotek. W latach 2012 - 2019 r. samorząd gminy przeprowadził zostały remonty filii bibliotecznych w: Łączanach, Marcyporębie, Paszkówce, Sosnowicach.

Dopiero po 68 latach od powstania Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy zyskała własny obiekt. W lutym 2014 r. została przeniesiona i na nowo urządzona w wyremontowanym budynku dawnego spichlerza. Miejsce nazwano Spichlerz Książki, przez co nawiązano do starej i nowej funkcji. 

[1] Dziennik Ustaw 1946 nr 26 poz. 163.

[2] T. Zarzębski, Biblioteki publiczne w systemie samorządu terytorialnego, Poradnik Bibliotekarza 1990 nr 1-3, s. 11.

[3] Kronika Wadowickiej Biblioteki Publicznej, Cz. 1: 1946-1962, s. 54

[4] H. Kamińska, Biblioteki publiczne [w] : Biblioteki w Polsce, Warszawa 1983, s. 66

[5] Sprawozdania zbiorcze w zakresie publicznych bibliotek powszechnych z 1951, Archiwum Wadowickiej Biblioteki Publicznej

[6] Roczny plan pracy Biblioteki Powiatowej w Wadowicach z 1955 r.

ŁĄCZANY
Biblioteka publiczna w Łączanach powstała na początku lat 50. XX w. w formie punktu bibliotecznego. Dostęp do książek zorganizowała tutaj Gminna Biblioteka Publiczna w Ryczowie, która zainaugurowała swoją działalność 16 stycznia 1949 r. Z dniem 1 stycznia 1971 r. punkt przekształcono w Filię biblioteczną Gminnej Biblioteki Publicznej w Brzeźnicy. Taki stan  funkcjonuje do dzisiaj. W maju 1971 r. księgozbiór biblioteki stanowiło 208 książek, a korzystało z nich 107 czytelników. Lokal biblioteki mieścił się początkowo w budynku przedszkola. W lipcu 1975 r. bibliotekę przeniesiono do obecnej siedziby w Domu Strażaka w Łączanach. Chronologicznie pracownikami biblioteki byli: Alicja Mrożek, Danuta Czyżowska, Kazimiera Scąber, Anna Rawska, Mirosława Szczurek, Danuta Gugała, Janusz Buszydło, Jolanta Kądzieła, Halina Smagło, mgr Dorota Grela. Od sierpnia 2018 r. w bibliotece pracuje mgr Ewelina Janus. 

Biblioteka oferuje: literaturę piękną dla dzieci i dorosłych, lektury szkolne, książki naukowe i popularnonaukowe, bezpłatny dostęp do internetu.

MARCYPORĘBA
Udokumentowana geneza publicznego udostępniania książek w Marcyporębie sięga końca XIX wieku. Własną biblioteką dysponowało Kółko Rolnicze założone w 1895 r. z inicjatywy proboszcza ks. Szałaśnego.

W 1912 r. Towarzystwo Oświaty Ludowej w Krakowie powołało do istnienia Czytelnię Ludową w Marcyporębie. Instytucja ta została zarejestrowana pod numerem 1076. Na początku księgozbiór liczył 120 książek i był uzupełniany co roku. Prowadzenie biblioteki powierzono miejscowemu nauczycielowi. Obok wypożyczania książek do zadań czytelni należała działalność odczytowa, organizowanie przedstawień i innych form upowszechniania wiedzy i kultury. Honorowym opiekunem czytelni był miejscowy proboszcz – ks. Jan Matoga. W czasie II wojny światowej majątek TOL w tym czytelnia został rozproszony.

Nowy rozdział w historii bibliotek w Marcyporębie przypada na 1 grudnia 1950 r., kiedy to Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy otworzyła tutaj swój punkt filialny. Po reformie administracyjnej w 1954 r. przekształcono go w Gromadzką Bibliotekę Publiczną. Z kolei w 1973 r. biblioteka ta ponownie stała się filią podległa GBP w Brzeźnicy. W takim stanie funkcjonuje do dzisiaj. Długoletnim pracownikiem biblioteki była Domicela Knawa, pracująca w latach 1957-1980. Oprócz biblioteki prowadziła jeszcze świetlicę środowiskową i zespół folklorystyczny. Następnie w latach 1980-1989 bibliotekarką była Joanna Goczał, później Janina Klaja (1989-1992), ponownie Joanna Goczał 1992- czerwiec 2016. Od lipca 2016 r. do stycznia 2018 r. w bibliotece pracowały: Anna Agata Kubas i Marta Piętoń. Od lutego 2018 r. bibliotekarką jest Anna Agata Kubas. 

Biblioteka oferuje do wypożyczenia: literaturę piękną dla dorosłych, książki dla dzieci i młodzieży, lektury szkolne, książki naukowe i popularnonaukowe z różnych dziedzin wiedzy, czasopisma. Ponadto można bezpłatnie skorzystać z internetu.

PASZKÓWKA
Filia biblioteczna w Paszkówce powstała w 1950 r., jako placówka podległa Gminnej Bibliotece Publicznej w Brzeźnicy. Po reformie administracyjnej, kiedy utworzono gromady, została przekształcona w 1954 r. w Gromadzką Bibliotekę Publiczną. W takim kształcie działała, aż do 1973 r. W latach 60 rozwijała czytelnictwo w sąsiednich wioskach, prowadząc punkty biblioteczne w Sosnowicach i Bęczynie.

Kolejna reforma administracyjna w latach 70. XX w. przekształciła również sieć biblioteczną. Od 1973 r. biblioteka publiczna w Paszkówce działa, jako Filia GBP w Brzeźnicy. Na przestrzeni półwiecza obowiązki bibliotekarzy pełniły różne osoby. Niestety zawsze bez wykształcenia specjalistycznego. Długoletnim bibliotekarzem, bo blisko dwadzieścia lat (1981-2000) był Wiesław Kubaszewski. Dopiero od 2000 r. bibliotekę prowadzi Marta Piętoń, absolwentka Pomaturalnego Studium Bibliotekarskiego.

Od lat 60. XX w. biblioteka mieści się w budynku Domu Ludowego w Paszkówce.  

Lokalizacja budynku w centrum wsi ułatwia mieszkańcom korzystanie z placówki. 

Podobnie, jak w pozostałych czterech filiach w 2007 r. w bibliotece uruchomiono bezpłatny punkt korzystania z Internetu w celach informacyjno-edukacyjnych.

SOSNOWICE
Biblioteka publiczna w Sosnowicach powstała ponad pół wieku temu. W 1951 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy założyła tutaj punkt biblioteczny. Od 1954 r. został on podporządkowany Gromadzkiej Bibliotece Publicznej w Paszkówce. Wzrastające zainteresowanie czytelnictwem sprawiło, że w 1967 r. punkt przekształcono w Filię biblioteczną ze stałym księgozbiorem i pracownikiem zatrudnionym w wymiarze pół etatu. Zakupu nowości dokonywała Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wadowicach za środki przekazane przez Gromadzką Radę Narodową w Paszkówce. Lokal biblioteki mieścił się na parterze Wiejskiego Domu Kultury. Obok biblioteki funkcjonowały tam inne placówki: świetlica, klub prasy i książki, OSP, kino objazdowe. Od 1973 r. biblioteka ponownie została włączona w strukturę Gminnej Biblioteki Publicznej w Brzeźnicy i tak działa do dzisiaj. Zadaniem biblioteki jest: udostępnianie zbiorów, popularyzacja czytelnictwa oraz upowszechnianie wiedzy i kultury. 

Na przestrzeni lat w bibliotece pracowały kolejno panie: Zofia Suter, Lucyna Baran, Emilia Marchewka, Halina Wilk, Maria Stokłosa. W latach 2003-2017 kierownikiem Filii bibliotecznej była Dorota Mazurek. Od lutego 2018 r. bibliotekę prowadzi Marta Piętoń.

Profil księgozbioru  jest ogólny. Czytelnik znajdzie tutaj: literaturę piękna dla dorosłych, dla dzieci i młodzieży, książki naukowe i popularnonaukowe z różnych dziedzin wiedzy, czasopisma. 

TŁUCZAŃ
Biblioteka publiczna w Tłuczani ma najstarsze na terenie gminy Brzeźnica  tradycje czytelnicze. Od 1887 r. działała tutaj czytelnia ludowa, dysponująca w 1897 r. 270 książkami [1]. Niestety możemy się tylko domyślać, że funkcjonowała na zasadach obowiązujących inne biblioteki prowadzone przez Towarzystwo Oświaty Ludowej.

Po II wojnie światowej w 1946 r. założono Gminną Bibliotekę Publiczna w Brzeźnicy. Podobnie jak w całej Polsce przystąpiono do tworzenia gminnej sieci bibliotecznej. W 1951 było już na terenie gminy 16 punktów bibliotecznych w tym w Tłuczani. Od 1954 r. datujemy Gromadzka Bibliotekę Publiczna w Tłuczani. Jej zasłużonym kierownikiem był Józef Dudek. W 1959 r. otrzymał list pochwalny od Ministra Kultury za popularyzację czytelnictwa i biblioteki. Lokal biblioteczny mieścił się w budynku  niedaleko kościoła. W tym samym domu funkcjonował Klub Młodego Rolnika.

W 1970 r. bibliotekę przeniesiono do budynku tzw. starej szkoły, gdzie znajdowała się do 2007 r. Kolejne zmiany struktur administracyjnych sprawiły, że od 1973 r. biblioteka w Tłuczani stała się filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Brzeźnicy i tak funkcjonuje nadal. Do 1980 r. biblioteka prowadziła punkt biblioteczny w Wyźrale, założony na początku lat 70. Obecnie biblioteka ma swoją siedzibę w budynku OSP w Tłuczani. 

Do długoletnich pracowników biblioteki należą Michał Curzydło (w latach 1964-1987) i Stefania Scąber (w latach 1987-1999). Od 2000 r. kierownikiem filii jest Anna Kubas, absolwentka Studium Bibliotekarskiego w Krakowie.

 Mieszkańcy Tłuczani regularnie korzystają z biblioteki, która oferuje: książki dla dzieci i młodzieży, literaturę dla dorosłych, książki naukowe i  popularnonaukowe, bezpłatny dostęp do internetu.

Bibliografia:
[1] B. Marczewski, Powiat wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym i historycznym, Kraków 1897, s. 103